وقتی صحبت از «پیسی یا ویتیلیگو» میشود، بیشتر مردم فقط به لکههای سفید روی پوست فکر میکنند؛ اما حقیقت این بیماری خیلی عمیقتر از ظاهر ماجراست. ویتیلیگو یک اختلال پوستی غیرمسری و خودایمنی است که طی آن سلولهای تولیدکننده رنگدانه (ملانوسیتها) از بین میروند. نتیجهاش هم همون لکههای سفیدیه که روی دست، صورت، لبها، پاها و حتی موها دیده میشه.
افرادی که پیسی دارند از نظر جسمی بیمار نیستند، اما فشار روانی، قضاوت اشتباه دیگران و تغییر ظاهر میتونه تجربه سختی بسازه. به همین دلیل شناخت درست این بیماری و مدیریت آن، نهتنها برای مبتلایان بلکه برای اطرافیان هم مهمه.
در ادامه، همه چیز دربارهی انواع بیماری پیسی، علائم، علل، کمبود ویتامینها، تشخیص، بارداری و زمان مراجعه به پزشک رو کامل و ساده توضیح میدهیم.
انواع بیماری پیسی؛ فقط یک نوع لکه وجود ندارد
برخلاف تصور عمومی، پیسی یکجور نیست و مدلهای مختلفی دارد. شناخت این مدلها برای انتخاب درمان درست خیلی مهم است.
۱. پیسی عمومی (Generalized Vitiligo)
رایجترین نوع.
لکهها معمولاً دو طرفه و متقارناند؛ مثلا هر دو دست، دو زانو، دو طرف صورت.
این نوع معمولاً پیشرونده است ولی سرعتش در افراد مختلف فرق میکند.
۲. پیسی سگمنتال (Segmental Vitiligo)
لکهها فقط در یک سمت بدن دیده میشود.
مثلاً فقط در یک طرف صورت یا یک دست.
این نوع معمولا پایدارتر است و کمتر گسترش پیدا میکند.
۳. پیسی موضعی (Localized)
لکهها خیلی محدودند، مثلا یک نقطه کوچک روی گردن یا پشت دست.
این نوع ممکن است ثابت بماند و پیشرفت نکند.
۴. پیسی مخاطی (Mucosal)
لکهها روی لبها، دهان یا ناحیه تناسلی دیده می شوند.
گاهی با انواع دیگر همراه است.
۵. پیسی جهانی یا کامل (Universal Vitiligo)
بیش از ۸۰٪ پوست رنگ خود را از دست میدهد.
نادر است و معمولاً در افراد با سابقه ژنتیکی قوی دیده میشود.
علائم بیماری پیسی چیست؟ از اولین نشانهها تا تغییرات گسترده
پیسی یک بیماری دردناک نیست، اما ظاهرش واضح و قابلمشاهده است. نشانههای اصلی شامل:
- لکههای سفید یا بیرنگ روی پوست
- افزایش شدت لکهها بعد از آفتابسوختگی
- سفید شدن موهای ابرو، مژه یا سر در سن کم
- رنگپریدگی لبها
- حاشیه تیرهتر دور لکههای سفید
- حساس بودن پوست این نواحی در برابر آفتاب
برخی افراد قبل از ایجاد لکه احساس خارش یا سوزش خفیف دارند، اما این علامت دائمی نیست.
کمبود چه ویتامینی باعث پیسی یا ویتیلیگو میشود؟ ارتباط تغذیه و ویتیلیگو
ویتامینی وجود ندارد که بگوییم «صد درصد باعث پیسی میشود»، اما تحقیقات نشان میدهد چندین کمبود تغذیهای میتوانند در فعالشدن یا تشدید ویتیلیگو نقش داشته باشند:
● ویتامین B12
افراد مبتلا به ویتیلیگو بیشتر از دیگران دچار کمبود B12 هستند.
این ویتامین به تولید سلولهای پوستی و عملکرد سیستم ایمنی کمک میکند.
● ویتامین D
کمبود این ویتامین در بسیاری از بیماران دیده شده.
ویتامین D تعادل سیستم ایمنی را تنظیم میکند و نبودش احتمال بروز بیماریهای خودایمنی را بالا میبرد.
● اسیدفولیک
همراه با B12 در رنگسازی و سلامت پوست نقش دارد.
● مواد معدنی مثل روی و مس
مس با تولید ملانین در ارتباط است و کمبودش ممکن است تعادل رنگ پوست را بر هم بزند.
البته پیسی صرفاً یک بیماری «کمبود ویتامینی» نیست، اما اصلاح این کمبودها روند درمان را بهتر میکند.
پیسی یا ویتیلیگو چگونه تشخیص داده میشود؟ روشهای قطعی پزشک
تشخیص ویتیلیگو پیچیده نیست، اما باید توسط متخصص پوست انجام شود. روشهای رایج:
● معاینه بالینی
پزشک با بررسی لکهها، اندازه، شکل و رنگ، احتمال ویتیلیگو را ارزیابی میکند.
● لامپ وود (Wood’s Lamp)
در نور UV لکههای ویتیلیگو به رنگ سفید متمایل به فلورسنت دیده میشوند و بهتر قابل تشخیص هستند.
● آزمایش خون
برای بررسی:
- ویتامین D
- ویتامین B12
- عملکرد تیروئید
- بیماریهای خودایمنی همراه
● بررسی سابقه خانوادگی
ژنتیک در بروز پیسی نقش دارد، پس پزشک درباره خانواده نیز سؤال میپرسد.
● بیوپسی پوست (در موارد نادر)
فقط وقتی لکهها با سایر بیماریهای پوستی اشتباه شوند.
ویتیلیگو و بارداری؛ آیا مشکلی ایجاد میکند؟
این سوال خیلی رایج است!
خبر خوب این است که پیسی برای جنین خطرناک نیست.
اما چند نکته مهم وجود دارد:
● تغییرات هورمونی
بارداری باعث تغییر هورمونها میشود و ممکن است:
- بیماری را تشدید کند
یا
- کاملاً پایدار نگه دارد
هر فرد با فرد دیگر متفاوت است.
● داروهای درمان پیسی
بعضی درمانها مثل:
- کرمهای استروئیدی قوی
- نوردرمانی شدید
- داروهای سرکوبکننده ایمنی
ممکن است در بارداری محدود یا ممنوع باشند.
بنابراین باید درمان تحت نظر پزشک تنظیم شود.
● استرس دوران بارداری
استرس یکی از محرکهای شناختهشدهی پیسی است.
بنابراین آرامسازی و مراقبت روانی اهمیت زیادی دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟ نشانههایی که نباید نادیده بگیری
هر تغییر رنگ پوست پیسی یا ویتیلیگو نیست.
اما اگر موارد زیر را دیدی، بهتره سریعتر به متخصص مراجعه کنی:
- لکه جدید سفید روی پوست ظاهر شده
- لکهها در حال گسترش هستند
- موهای ابرو یا مژه سفید شده
- لبها یا انگشتان رنگ از دست دادهاند
- فرد سابقه بیماری خودایمنی در خانواده دارد
- قبل از شروع درمان خانگی، دارویی یا طبیعی
درمان زودهنگام کمک میکند گسترش بیماری کنترل شود.
آیا پیسی درمان دارد؟ راهکارهای واقعی و علمی
در حال حاضر درمان قطعی ندارد، اما روشهای مؤثری برای کنترل و بازگشت رنگ وجود دارد:
● نوردرمانی (UVB)
یکی از بهترین درمانها
به تحریک ملانوسیتها کمک میکند.
● داروهای موضعی
- استروئیدها
- مهارکنندههای کالسینورین مانند تاکرولیموس
برای لکههای تازه بسیار مفید هستند.
● لیزر اگزایمر
دقیق و مناسب لکههای کوچک، بهخصوص روی صورت.
● پیوند پوست یا ملانوسیت
در موارد پیشرفته و پایدار.
● درمانهای حمایتی
- اصلاح کمبود ویتامینها
- ضدآفتاب
- کاهش استرس
زندگی با پیسی؛ چطور با ظاهر جدید کنار بیاییم؟
زندگی با ویتیلیگو فقط موضوع پزشکی نیست.
بعد روانی قضیه بسیار مهم است.
- استفاده از لوازم آرایش مخصوص پوشانندگی
- شرکت در گروههای حمایتی
- صحبت با روانشناس هنگام نیاز
- مراقبت پوستی منظم و مهربانانه
همه اینها کمک میکنند اعتمادبهنفس حفظ شود.
فراموش نکن:
خیلیها در دنیا پیسی دارند؛ حتی افراد مشهور.
این لکهها «عیب» نیستند، بخشی از هویت بدنی تو هستند.
سؤالات متداول درباره پیسی یا ویتیلیگو
۱. آیا پیسی مسری است؟
نه. هیچگونه ارتباطی با عفونت یا واگیری ندارد.
۲. آیا استرس باعث پیسی میشود؟
استرس یکی از عوامل تشدیدکننده است، ولی علت اصلی نیست.
۳. آیا پیسی بیشتر در کودکان دیده میشود؟
بله، در خیلی از موارد آغاز بیماری قبل از ۲۰ سالگی است.
۴. آیا آفتاب لکهها را بدتر میکند؟
آفتاب میتواند پوست را آسیبپذیرتر کند. بهتر است حتماً از ضدآفتاب استفاده شود.
۵. آیا رژیم غذایی خاصی پیسی را بهبود میدهد؟
رژیم ضدالتهاب، سبزیجات، میوهها و مواد معدنی مفیدند اما درمان قطعی نیستند.
۶. آیا موهای سفید شده دوباره رنگ میگیرند؟
در برخی موارد با درمانهای خاص ممکن است، ولی تضمینی نیست.
۷. آیا پیسی روی چشم یا گوش تأثیر دارد؟
معمولاً خیر، اما در نوع فعال بیماری بهتر است معاینه دورهای انجام شود.
۸. آیا کودکان فرد مبتلا حتماً پیسی میگیرند؟
ژنتیک نقش دارد، اما قطعی نیست.
۹. آیا لیزر برای همه مناسب است؟
لیزر برای برخی نواحی مثل صورت عالی است، اما برای لکههای بزرگ مناسب نیست.
۱۰. آیا پیسی با گذشت زمان متوقف میشود؟
ممکن است ثابت بماند یا گسترش یابد؛ پیشبینی دقیق ممکن نیست.
